ستارگان لیتیومی چیستند؟
7 دی ماه 1388 (مطلب شماره 362)
یک ستاره لیتیومی، ستاره ای است که مقادیر غیرمعمول و بالایی از عنصر لیتیوم خنثی در جو آن موجود است. وجه مشخصه این ستارگان، خط جذبی طیفی لیتیوم خنثی در طول موج 6708 آنگستروم است. اغلب این ستارگان از دسته ستارگان کربنی اند (مطلب شماره 260)؛ اما غنای لیتیوم در برخی از ستارگان غول و T-ثور (مطلب شماره 274) نیز دیده شده است. این اجرام، معمایی برای ستاره شناسانند؛ چراکه ستارگان اکثر لیتیمشان را بلافاصله پس از تشکیل، از میان می برند.
خط جذبی لیتیوم-6 در طیف یک ستاره لیتیومی - رصدخانه جمنای
لیتیوم در جریان واکنش های هسته ای مصرف می شود و معمولاً دیگر تولید نمی شود. بعنوان فراوانی عنصر لیتیوم در مثال خورشید ما، در حدود یکصد بار کمتر از محیط میان ستاره ای است. مقادیر بالای لیتیوم را مطمئناً در ستارگان پیری همچون غول های سرخ نبایستی یافت. با این حال مقادیر لیتیوم موجود در برخی از این خورشیدهای پیر، بارها بیشتر از خورشید ماست و حتی گاهاً معادل فضای میان ستاره ای است. توضیح احتمالی برای چنین مشاهداتی این است که این ستارگان، اخیراً یک سیاره یا کوتوله قهوه ای (مطلب شماره 52) را بلعیده اند. سقوط یک سیاره می تواند به ناگاه فراوانی لیتیوم ستاره را به شدت افزایش داده طیف ستاره را دستخوش تغییراتی کند که شاید تا یکصد هزار سال نیز به طول انجامد.
هر چند این گفته با مشاهداتی که اخیراً از سیارات فراخورشیدی که با فاصله بسیار اندکی از ستاره مادرشان در گردشند، رنگ و بویی از صحت به خود گرفته است؛ اما توضیحی در برابر برخی از ستارگانی که شدیداً غنی از لیتیوم هستند، توضیحی ندارد؛ ستارگانی همانند BD+23 3912. یکی از روش هایی که یک غول سرخ قادر است هلیوم تولید کند؛ انتقال ایزوتوپ بریلیوم-7 از هسته به پوسته و نهایتاً تبدیل آن به لیتیوم-7 از طریق فرآیند الکترون گیری است.
تنها فرآیندی که می توان تولید لیتیوم-6 را با آن توجیه نمود، مربوط به اشعه های کیهانی است. اما با این حال صحت این روش نیز برای توضیح مقادیر بالای لیتیوم بعید به نظر می رسد. احتمالاً ترکیبی از عوامل گوناگون لیتیوم ساز در درون ستارگان در کارند که هنوز اطلاع دقیقی از آن ها در دست نیست.
منبع: David Darling
***