صفحه ویژه سال جهانی نجوم - گروه نجوم شفق

28 فروردین ماه 1388 (مطلب شماره 107)
زمانی که در مکانی تاریک به آسمان شب می نگرید؛ ستارگان در همه جا حضور دارند. ممکن است فکر کنید که تعداد ستارگان بسیار بیشتر از آن است که بتوان آن ها را شمرد، اما در حقیقت شما می توانید آنها را بشمارید! نخستین ستاره شناسان، ستارگان آسمان را می شمردند تا به درک بهتری از جهان پیرامونشان برسند؛ و بنابراین شما نیز می توانید. بیایید ببینیم چقدر ستاره می توان در آسمان دید.

با دور شدن از آلودگی و نور مزاحم شهرها، می توانید صدها ستاره را به آسانی بشمارید؛ عکس از : احسان سنایی

اگر شما در شهرهای پرنوری همچون تهران و یا اصفهان زندگی می کنید، آلودگی هوا در آسمان و نیز آلودگی نوری چراغ های شهر، آسمان تاریک شب را کدر می کند و شما تنها شانس دیدن پرنورترین ستارگان آسمان را دارید. ممکن است خیلی خوش شانس باشید اگر بتوانید چند ده ستاره را در چنین شرایطی بشمارید. اما اگر از مراکز جمعیتی دور شویم و به آسمان تاریک روستاها پناه ببریم، صدها ستاره به چشم خواهد آمد.
ستاره شناسان، درخشندگی یک جرم آسمانی را با معیاری به نام قدر مشخص می کنند (مطلب شماره 48). پس؛ یک جرم قدر 2، از یک جرم قدر 3 درخشنده تر است. حد دید انسان با دید معمولی و بدون استفاده از تلسکوپ، قدر 6 است. در یک شب تاریک، بدون ماه و بدور از نور مزاحم شهرها، ممکن است بتوانید در حدود 2000 ستاره را ببینید. هر چه آسمان تاریک تر باشد، قادر به مشاهده ستارگان بیشتری هستید. ستاره شناسان تخمین زده اند که در حدود 6000 ستاره، پتانسیل دیده شدن با چشم غیر مسلح را دارند و البته نمی توان همه آنها را همزمان دید.
برخی ستارگان تنها در نیمکره جنوبی آسمان قابل مشاهده اند و برخی تنها در نیمکره شمالی. برخی ستارگان در ماه های تابستانی قابل مشاهده اند و برخی نیز در ماه های زمستانی. پس اگر قرار است بروید و ستارگان را بشمارید، اگر خوش شانس باشید می توانید در حدود 2000 ستاره را بشمارید؛ البته اگر خوابتان نبرد !
شیخ محمود شبستری نیز در مقدمه کتاب گلشن راز خود، تعداد ستارگان قابل مشاهده با چشم را در آسمان در این بیت اینچنین بیان کرده است :