قدر چیست ؟
29 بهمن ماه 1387 (مطلب شماره 48)
زمانیکه به آسمان پرستاره شب می نگریم، ستارگان بسیاری را می بینیم که تفاوت های بسیاری از حیث درخشندگی دارند. برخی از آنها آنچنان درخشانند که چشم را به خود خیره می کنند و برخی آنچنان کم سو که برای مشاهده آنها بایستی تلاش بسیاری کرد. شاید برآورد ما از میزان درخشندگی ظاهری این ستارگان، یک مقیاس کاملاً کیفی و بر اساس تشخیص چشمان ما باشد، اما دانشمندان مقیاسی کمی برای معرفی درخشندگی اجرام آسمانی دارند که آن را قدر می نامند.
نمای خیره کننده سیاره زهره، پرنورترین جرم آسمان شب پس از ماه و خورشید بر فراز پل تاریخی روستای خرانق؛ عکس از : احسان سنایی اردکانی
قدر یک ستاره، بصورت یک عدد مثبت، منفی و یا صفر بیان می شود و مقادیر اعشاری را نیز به خود می پذیرد. هر چه عدد معرفی شده بعنوان قدر جرم آسمانی کمتر باشد، آن جرم نورانی تر است و بالعکس هر چه عدد بزرگتر باشد، آن جرم کم نورتر است. برای مثال پرنورترین جرم آسمان خورشید است که قدر آن 27- تعریف می شود و کم نورترین ستاره ای که در شرایط خوب با یک چشم عادی می توان دید، از قدر 6 است. در این میان، زهره با قدر حدود 4.5-، پرنورترین جرم آسمانی به غیر از ماه و خورشید است. به ازای هر یک عددی که به میزان قدر اضافه می شود، نورانیت جرم مورد نظر، 2.5 برابر کمتر می شود.
همانطور که اشاره شد، تمامی این اعداد مقیاس هایی هستند که نور ظاهری اجرام آسمانی را به ما نشان می دهند، بعبارت دیگر اگر یک ستاره بسیار پرنور در فاصله بسیار دوری از ما قرار داشته باشد، مطمئناً بصورت یک ستاره کم نور دیده خواهد شد و بالعکس و بنابراین چنین معیاری نمی تواند مشخص کننده درخشندگی ذاتی جرم مورد نظر باشد. به همین منظور دانشمندان مفهومی به نام قدر مطلق را تعریف کرده اند. بر اساس تعریفی که از قدر مطلق ارائه شده است، اگر چنانچه تمامی اجرام آسمان را در فاصله 32.6 سال نوری از زمین قرار دهیم و آنگاه قدر آنها را اندازه بگیریم، آنگاه قدر مطلق و بعبارتی درخشندگی ذاتی آنها را اندازه گیری کرده ایم. با این حساب، قدر مطلق خورشید ما چیزی حدود 4 خواهد شد که این با قدر ظاهری آن که 27- است، بسیار منافات دارد و این بدلیل نزدیکی بیش از حد خورشید به ماست. اما در عین حال ستارگانی وجود دارند که قدر مطلق آنها بارها از خورشید ما بیشتر است اما بدلیل فاصله زیادی که از ما دارند، کم نورتر دیده می شوند.
مقیاس قدر مطلق و قدر ظاهری یک جرم آسمانی، در تعیین فاصله آن به دانشمندان کمک بسیاری کرده است.
نمای خیره کننده سیاره زهره، پرنورترین جرم آسمان شب پس از ماه و خورشید بر فراز پل تاریخی روستای خرانق؛ عکس از : احسان سنایی اردکانی
همانطور که اشاره شد، تمامی این اعداد مقیاس هایی هستند که نور ظاهری اجرام آسمانی را به ما نشان می دهند، بعبارت دیگر اگر یک ستاره بسیار پرنور در فاصله بسیار دوری از ما قرار داشته باشد، مطمئناً بصورت یک ستاره کم نور دیده خواهد شد و بالعکس و بنابراین چنین معیاری نمی تواند مشخص کننده درخشندگی ذاتی جرم مورد نظر باشد. به همین منظور دانشمندان مفهومی به نام قدر مطلق را تعریف کرده اند. بر اساس تعریفی که از قدر مطلق ارائه شده است، اگر چنانچه تمامی اجرام آسمان را در فاصله 32.6 سال نوری از زمین قرار دهیم و آنگاه قدر آنها را اندازه بگیریم، آنگاه قدر مطلق و بعبارتی درخشندگی ذاتی آنها را اندازه گیری کرده ایم. با این حساب، قدر مطلق خورشید ما چیزی حدود 4 خواهد شد که این با قدر ظاهری آن که 27- است، بسیار منافات دارد و این بدلیل نزدیکی بیش از حد خورشید به ماست. اما در عین حال ستارگانی وجود دارند که قدر مطلق آنها بارها از خورشید ما بیشتر است اما بدلیل فاصله زیادی که از ما دارند، کم نورتر دیده می شوند.
مقیاس قدر مطلق و قدر ظاهری یک جرم آسمانی، در تعیین فاصله آن به دانشمندان کمک بسیاری کرده است.
***
+ نوشته شده در سه شنبه بیست و نهم بهمن ۱۳۸۷ ساعت 8:1 توسط گروه نجوم شفق
|