7 اسفند ماه 1387 (مطلب شماره 56)
اگرچنانچه حتی برای یکبار ماه را از پشت یک ابزار رصدی مناسب دیده باشید، بدون شک وجود گودال های برخوردی بسیاری که بر سطح آن وجود دارد، شما را به تعجب وا می دارد. این گودال ها، نه فقط در ماه بلکه در تمامی منظومه شمسی ما پراکنده اند. اما براستی بزرگترین گودال منظومه شمسی که بالطبع بایستی از بزرگترین برخورد فضایی در منظومه شمسی که در آن جرم مورد اصابت قرار گرفته از بین نرفته است، نشأت گرفته باشد، کجاست ؟

تصویر توپوگرافیک از حوزه قطب جنوب ماه (رنگ های قرمز مناطق مرتفع و رنگ های آبی مناطق پست را نمایش می دهند)؛ حوزه برخوردی Aitken با دایره خط چین شده سیاه رنگ و دایره قطبی جنوب ماه با دایره سفید رنگ مشخص شده اند

بزرگترین گودال در منظومه شمسی، در فلات Aitken واقع در قطب جنوب ماه قرار گرفته است ! این گودال عظیم در حدود 2500 کیلومتر قطر دارد و در حدود 13 کیلومتر عمق. نزدیکترین گودال به این گودال در ماه از لحاظ ابعاد، گودالی در فلات هلاس سیاره مریخ با قطر 2100 کیلومتر است.
حوزه Aitken، در طرف دور از زمین ماه واقع شده است (مطلب شماره 50). این به آن معناست که ستاره شناسان بر روی زمین نمی توانستند آن را تشخیص دهند. تمام آنچه که آنها می دیدند، زنجیره ای از کوهستانهای عظیم در نیمکره جنوبی ماه بود. برای مشاهده تمامی حوزه برخوردی، فضاپیمایی نیاز بود تا به سمت ماه پرواز کرده و از تمامی قسمت های آن عکسبرداری کند. برنامه مدارگرد ماه (Lunar Orbiter)، در دهه 1960، نخستین سری از این فضاپیماها بود که به عکسبرداری از تمامی قسمت های ماه می پرداختند. ارتفاع سنج های لیزروی متصل بر مدارگرد های آپولو-15 و 16 نیز قادر به ارتفاع سنجی نقاط مختلف ماه بودند.
ستاره شناسان دقیقاً اطمینان ندارند که چه عاملی موجب پدید آمدن چنین دهانه ای شده است. اگرچنانچه سیارکی به این نقطه برخورد کرده باشد، می بایست بخش عظیمی از گوشته به عمق حدود 200 کیلومتر را جدا می ساخت. با توجه به اینکه سطوح حوالی منطقه دهانه، از وجود چنین مواد گوشته ای تهی هستند، دانشمندان حدس می زنند که ممکن است جسمی عظیم با زاویه اندک به ماه برخورد کرده باشد که نتوانسته است آنچنان در درون ماه نفوذ کند.  

منبع : Universetoday با تصرف و تلخیص

***