19 آذرماه 1388 (مطلب شماره 344)
خوشه بازی از ستارگان با حدود 500 عضو که در صورت فلکی ثور جای گرفته، خوشه پروین (ثریا) نامیده می شود. آن را هفت خواهران نیز می نامند؛ هر چند اکثر مردم تنها قادر به مشاهده 6 ستاره از آن هستند که عقدالثریا، اطلس، الکترا، مایا، مروپ و تایگتا نامیده می شوند و هفتمین ستاره نیز پلیون نام دارد. 

خوشه پروین و ابر غبارین پیرامونش

خوشه پروین در حدود 2 درجه در آسمان گستردگی دارد (در حدود چهار برابر قطر ماه بدر) و تجمع اکثریت ستارگان آن در مرکزش است. مرکز خوشه، با ساختمانی کروی، در حدود 4.5 سال نوری شعاعش است. نواحی بیرونی این کره اما بیشتر به یک بیضی با خروج از مرکز 0.17 شبیه اند.
سیسیلیا پاین-کاپوسکین، با رصدهایی که از خوشه پروین داشت، متوجه حضور چندین کوتوله سفید (مطلب شماره 19) در این مجموعه شد که این امر، مشکلی در مسیر شناخت تحول ستارگان بوجود آورد. چگونه کوتوله های سفید در چنین مجموعه جوانی از ستارگان می توانند وجود داشته باشند؟ با توجه به تعداد فراوانشان می توان به قطعیت اذعان نمود که این کوتوله های متعلق به خود خوشه بوده و بصورت سرگردان توسط ستارگان خوشه از اطراف جذب نشده اند. طبق مدل های تکوین ستاره ای، بیشترین جرمی که یک کوتوله سفید می تواند در خود نگه دارد، 1.4 برابر جرم خورشید است که "حد چاندراشکار" نامیده می شود. ستارگانی با این جرم نسبتاً اندک، میلیاردها سال طول می کشد تا به آخرین مرحله از عمر خود رسیده و تشکیل یک کوتوله سفید دهند؛ نه 100 میلیون سال که عمر خوشه محسوب می شود.
یک توضیح می تواند این باشد که این کوتوله ها در ابتدا بسیار پرجرم بوده اند و سریعاً به آخرین مرحله از عمر خود رسیدند. عواملی همچون بادهای ستاره ای، از دست رفتن جرم، توسط همسایگان نزدیک و یا چرخش سریع ستاره؛ باعث شده که اکثریت جرمشان را به شکل سحابی های سیاره نما به فضا آزاد کنند. از اینرو جرم آنچه باقی می ماند، کمتر از حد چاندراشکار شده و یک کوتوله سفید باثبات تشکیل می دهد.
کوتوله های قهوه ای (مطلب شماره 52) نیز در خوشه پروین دیده شده اند و در حدود یک چهارم از جمعیت آن را نیز حتی به خود اختصاص داده اند؛ هر چند مجموعاً از کل جرم خوشه پروین، در حدود 2% آن مربوطه کوتوله های قهوه ای است.
خوشه پروین، هم اکنون در حال حرکت به سمت ابر عظیمی از غبار میان ستاره ای (مطلب شماره 104) است و این غبارها نور آبی ستارگان خوشه را بازتاب می کنند. این ابر، بقایای ابر اولیه خوشه نیست و این را می توان از تفاوت فاحش سرعت حرکت ابر و خوشه دریافت (آنها را سرعت نسبی 11 کیلومتر بر ثانیه نسبت به یکدیگر در حرکتند). هر چند این ابرهای بازتابنده را نمی توان با چشم غیرمسلح در آسمان مشاهده نمود، اما عکسبرداری های بلندمدت به ما نشان می دهند که چنین ابری سرتاسر ستارگان خوشه را در آغوش خود گرفته است. درخشان ترین بخش ابر نیز در کنار ستاره مروپ واقع شده است. 

منبع: David Darling

***