14 آذرماه 1388 (مطلب شماره 339)
تلسکوپ بسیار بزرگ یا VLT، یک تلسکوپ منفرد نیست؛ بلکه چهار تلسکوپ مشابه 8.2 متری به نام های آنتو (به معنای خورشید در زبان بومیان شیلی)، کیوین (ماه)، ملیپال (صلیب جنوبی) و یپن (زهره) هستند که در مجموعه رصدخانه پارانال متعلق به مؤسسه تلسکوپ های جنوبی اروپا (ESO) در قله کوه "کرو پارانال" با ارتفاع 2600 متر از سطح دریا و در کشور شیلی قرار داشته که در صورت همکاری با یکدیگر؛ بزرگترین تداخل سنج نور مرئی جهان را تشکیل می دهند.

چهار تلسکوپ اصلی رصدخانه VLT

"تداخل سنج تلسکوپ بسیار بزرگ" یا VLTI، همانند تلسکوپی با گشودگی دهانه 16 متر عمل می کند. برای چنین کاری نور هر چهار تلسکوپ و چند تلسکوپ 1.8 متری کمکی، از طریق تونلی به طول 200 متر به هم تداخل داده می شوند. نور هر تلسکوپ ابتدا وارد تونلی 130 متری در زیر زمین می شود که در آنجا "لوله های تأخیر" واقع شده اند. لوله های تأخیر، نورهایی که از تلسکوپ های نزدیکتر رسیده اند را اندکی میان آینه های خود معطل کنند؛ تا نوری که از تلسکوپ دورتر دریافت می شود، توان انطباق با آنها را داشته باشد. همانگونه که مشخص است، میزان چنین تأخیری فوق العاده کم است، اما همین پارامتر بسیار اندک نیز در کیفیت تصویر نهایی اثر خواهد داشت. 

طرحی شماتیک یکی از چهار تلسکوپ آرایه VLT

تصاویر دریافتی نهایتاً در آزمایشگاه اصلی رصدخانه با یکدیگر ترکیب شده و تصویری با کیفیت باورنکردنی را تحویل ستاره شناسان می دهند. توان تفکیک VLT، 0.001 ثانیه قوس، در طول موج 1 میکرون (در ناحیه مادون قرمز نزدیک) است که به عبارتی برابر است با تفکیک یک جسم دو متری از فاصله زمین تا ماه. با این حال، در حالت تداخل سنجی VLT تنها قادر به رصد اجرام آسمانی بسیار درخشنده همچون ستارگان و هسته کهکشان های فعال است (مطلب شماره 139). به همین دلیل، برای رصد اجرام منظومه شمسی از این روش استفاده نمی شود.
در سال 2005، دانشمندان بوسیله VLT موفق شدند نخستین تصویر مستقیم از یک سیاره فراخورشیدی را به نام 2M1207b که به گرد ستاره  2M1207 در صورت فلکی مار در چرخش است و 200 سال نوری از ما فاصله دارد را تهیه کنند. 

منبع: David Darling

***