6 آذرماه 1388 (مطلب شماره 332)
رصدخانه آرسیبو، تأسیساتی متعلق به "مرکز ملی مطالعات نجومی و یونوسفری" در 19 کیلومتری جنوب منطقه آرسیبو در کشور پورتوریکو است که بارزترین ابزار مطالعاتی آن، رادیوتلسکوپ 302 متری آرسیبو است؛ بزرگترین رادیوتلسکوپ تک بشقابی دنیا.

دیش 305 متری رادیوتلسکوپ غول آسای آرسیبو

ایده ساخت چنین رادیوتلسکوپی برای نخستین بار توسط پرفسور ویلیام گوردون از دانشگاه کرنل ایالات متحده داده شد که بسیار به مطالعه لایه یونوسفر زمین علاقه مند بود. مطالعات گوردون در دهه 50 میلادی او را واداشت تا به مطالعاتی در خصوص بازتاب و پراکندگی سیگنال های راداری از لایه یونوسفر زمین دست بزند. سماجت های وی نهایتاً به آغاز فرآیند ساخت رادیوتلسکوپ آرسیبو در تابستان 1960 انجامید. سه سال بعد، "رصدخانه یونوسفری آرسیبو" (AIO) تحت مدیریت گوردون آغاز به کار کرد. مراسم افتتاحیه رسمی، در اول نوامبر 1963 برگزار شد.
از ابتدا این تأسیسات نیازمندیهای خاصی طلب می کرد. می بایست نزدیک به استوا باشد؛ چراکه راداری با توانایی مطالعه لایه یونوسفر، می بایست قابلیت مطالعه سیارات نزدیک که از بالای سر می گذرند را نیز داشته باشد. مکان احداث آرسیبو، در اراضی "کارست" واقع است که پر از حفره های عظیم آهکی بوده و خود مکان طبیعی مطلوبی برای ساخت یک بازتاب دهنده 305 متری است.
علاوه بر رادیوتلسکوپ، آزمایشگاه نوری ویژه ای نیز با ابزارهای متنوعی برای مطالعه انفعالی درخشندگی های جوی زمین در این تأسیسات احداث شده است.
یک لیدار (ابزاری مشابه رادار اما برای مطالعات نور مزئی) به همراه یک تداخل سنج فابری-پروت که کاربرد اصلی آن در محاسبات مرتبط با بادهای بیطرف و دمای نواحی میانی جو زمین است، نیز در این محا مستقر است که مکمل مطالعات راداری از بازتاب های پراکنده رادیویی از جو زمین است و رصدخانه آرسیبو را تنها آزمایشگاه علمی با قابلیت انجام تحقیقات ایروسونیک در جهان کرده است.

گیرنده پرقدرت و خاص آرسیبو که در کانون تلسکوپ جای گرفته است

در اول اکتبر 1969، "بنیاد ملی علوم" ایالات متحده، مدیریت آرسیبو را از "وزارت دفاع" تحویل گرفته و رادار ویژه آن را با هدف فرستنده پربسامد سیاره ای به کار گرفت. دومین و بزرگترین ارتقای تلسکوپ آرسیبو نیز در سال 1997 تکمیل گردید و آن، استقرار پرده های ویژه ای به گرد بشقاب رادیوتلسکوپ بود تا تابش های با منشأ زمینی توسط گیرنده ثبت نشود. به علاوه، قرار دادن یک گنبد ویژه با طراحی گریگوری در محل کانون بشقاب و تجهیز آن به سیستم های الکترونیکی نوین، توانایی تلسکوپ را به طرز چشم گیری ارتقا بخشید. در این میان فرستنده راداری قویتری نیز بر روی تلسکوپ نصب گردید.
در حدود 140 نفر در رصدخانه آرسیبو مشغولند که 16 نفر از آنها از اعضای هیئت عملی محسوب می شوند و زمانشان را به قسمت تقسیم کرده اند: یکی مطالعات علمی و دیگری ملاقات با دیگر دانشمندان جهان. مهندسین، متخصصین رایانه و تکنیسین های طراح ابزارهای جانبی نیز همواره در این تأسیسات مشغول به کارند. گروه بزرگی از پاسبانان نیز تلسکوپ و ابزارهای جانبی آن را در شرایط بهینه نگه می دارند. متصدیان علمی تلسکوپ، روزانه 24 ساعت از وقت تلسکوپ را به رصد آسمان اختصاص داده اند! 

منبع: David Darling

***