6 بهمن ماه 1387 (مطلب شماره 25)

بی شک معروفترین تلسکوپ نجومی که مردم عادی نیز حتی نام آن را می دانند، تلسکوپ هابل و به بیانی بهتر، تلسکوپ فضایی هابل است. اما چرا با وجود تلسکوپ های عظیمی چون LBT، VLT و کِک در روی زمین، اکثر کشفیات علمی در حوزه دانش نجوم به این تلسکوپ که به مراتب قدرت جمع آوری نور آن از تلسکوپ های یاد شده کمتر است نسبت داده می شود و به همین واسطه جایگاهی خاص در میان علاقه مندان به علم پیدا کرده است ؟

تصویر شبیه سازی شده از تلسکوپ فضایی هابل

چشمک زدن ستارگان، یکی از الهام انگیزترین صحنه های آسمان برای شاعران و هنرمندان سرتاسر زمین بوده است، اما همین پدیده زیبا که حاکی از آشفتگی های نوری در جو زمین است، برای ستاره شناسانی که نیازمند اندازه گیری های دقیق از اجرام دوردست کیهان بوسیله تلسکوپ های زمینی هستند، یک فاجعه است. آنچنان که با صرف هزینه های میلیارد دلاری، تلسکوپ فضایی چون هابل را در مدار زمین قرار می دهند تا آسمان را از ورای جو زمین مطالعه کند و به جمع آوری اطلاعات بپردازد.
دلیل کارکرد بسیار مناسب و معروفیت هابل نیز، تهیه شفاف ترین تصاویر ممکن از پهنه کیهان است و این در حالی است که قطر آینه شیئی آن، در حد تلسکوپ های متوسط رصدخانه ای امروز به حساب می آید. تلسکوپ هایی بسیار بزرگتر از هابل بر روی زمین مستقرند اما این مزاحمت جو زمین است که به آنها امکان اندازه گیری های علمی دقیق چون هابل را نمی دهد.
هابل در اردیبهشت ماه سال آینده، تولد 19 سالگی خود را جشن می گیرد و این در حالی است که در این مدت تاکنون 3 بار در فضا بوسیله فضانوردان شاتل تعمیر شده و یک ماموریت نیز در آینده بعنوان آخرین ماموریت تعمیر هابل، قرار است به انجام برسد. پس از هابل، تلسکوپ فضایی مجهزتر و با قطر آینه بسیار بیشتری به نام "جیمز وب" در فاصله دورتری نسبت به زمین قرار خواهد گرفت و اینچنین تلاش خواهد کرد تا دروازه های بیشتری از دانش بشری را به روی او بگشاید.
هابل، تنها تلسکوپ فضایی بشر نیست، بلکه تنها تلسکوپ نور مرئی انسان است. هم اکنون تلسکوپ های فضایی همچون اسپیتزر، چاندرا و گلست؛ در قسمت های مختلف طیف الکترومغناطیس، به جز نور مرئی در حال مشاهده کیهان هستند. 

***