24 تیر ماه 1388 (مطلب شماره 196)
ابر اورت، ابری کروی و فشرده است که بحث درباره ابعاد آن همچنان بین ستاره شناسان جریان دارد. برخی معتقدند که این ابر از فاصله 2000 تا 5000 واحد نجومی - یک واحد نجومی یا AU برابر با فاصله مابین زمین تا خورشید است - آغاز شده و تا فاصله 50,000 واحد نجومی که تقریباً برابر با یک سال نوری است، نیز ادامه پیدا می کند. برخی دیگر بر این عقیده اند که این ابر حتی تا بیشتر از 100,000 واحد نجومی گسترش یافته است که این به آن معناست که لبه اش تا مرز پایانی منظومه شمسی ما کشیده شده است. 

تصویری اغراق آمیز و خیالی از هاله ابر اورت اطراف خورشید

این ابر به یادبود ستاره شناسی به نام یان اورت که وجود آن را در سال 1950 پیش بینی کرده بود، ابر اورت نام نهاده اند. اگرچه وجود آن با مشاهدات مستقیم به اثبات نرسیده است، حقیقت وجود آن در جامعه علمی از مقبولیت فراوانی برخوردار است. ابر اورت از اجرام یخی که از آب، آمونیاک و متان تشکیل شده اند پر شده است.
هر چند دنباله دارهای اندکی در منظومه شمسی ما از کمربند کوئیپر نشأت می گیرند، اما گمان می رود که اکثرشان به ابر اورت متعلقند. در واقع ابر اورت از همان موادی تشکیل شده است که دنباله دارها از آن ساخته شده اند. دنباله دارها وقتی تشیل می شوند که ستارگانی که از نزدیکی خورشید عبور می کنند، بواسطه نیروی گرانشیشان مدار اجرامی را در ابر اورت دچار اغتشاش کرده و آنها را از مدار خارج می سازند. پس از آن، این اجرام که دارای دوره تناوب چرخشی طولانی شده اند، به سمت مناطق داخلی منظومه شمسی روانه می شده و دنباله دارهای بلند-دوره را می سازند. دوره تناوب مداری دنباله دارهای کوتاه-دوره، حداکثر 200 سال است، در حالیکه دوره تناوب مداری بلند-دوره ها، تا هزاران سال می شود. بسیاری از کوتاه-دوره ها از کمربند کوئیپر می آیند در حالیکه منشأ بلند-دوره ها ابر اورت است. تنها چند استثنا در این اصل وجود دارد. دنباله دار هالی برای مثال (مطلب شماره 26)، دنباله دار کوتاه-دوره ای بود که از ابر اورت سرچشمه گرفته بود.
محتویات هر دوی کمربند کوئیپر و ابر اورت بعنوان اجرام فرانپتونی یا TNOها شناخته می شوند؛ چراکه مدار چنین اجرامی در فاصله دورتری از نپتون نسبت به خورشید قرار گرفته است. چون ابر اورت از کمربند کوئیپر بسیار دورتر است، بخوبی کمربند کوئیپر شناخته شده نیست. بعلاوه؛ ستاره شناسان قادر به تشخیص هویت اجرام این ابر، تا حد اجرام موجود در کمربند کوئیپر نیستند. در واقع، جدای از دنباله دارهای بلند-دوره، ستاره شناسان تنها چهار جرم را یافته اند که از مدارشان می شود فهمید متعلق به ابر اورتند. متأسفانه در حال حاضر و در آینده نزدیک، شانسی برای دانشمندان جهت تحقیق بر روی ابر اورت از نزدیک وجود ندارد. تنها اخیراً فضاپیمایی توسط سازمان فضایی آمریکا؛ ناسا به نام افق های نو برای مطالعه کمربند کوئیپر راهی فضا شده است. پس به احتمال بسیار زیاد چندین دهه باقیست تا بشر بتواند فضاپیمایی را رهسپار ابر اورت سازد. 

منبع : Universetoday

***