28 دیماه 1387 (مطلب شماره 17)
مطمئناً در دوران تحصیل و یا به غیر از آن در کتابها و برنامه های علمی، مدلی شماتیک از منظومه شمسی را دیده اید. چهار سیاره که در نزدیکی خورشید قرار دارند و چهار سیاره بزرگ دیگر نیز که در نقاط دورتری از خوشید قرار گرفته اند و بدین واسطه سالها طول می کشد تا سیارات گازی یک سالشان را بگذرانند. اما چرا هیچ سیاره گازی در نقاط درونی منظومه شمسی قرار ندارد ؟

تصویر شبیه سازی شده از غول های گازی (عکس سیارات واقعی است)

دلیل این امر نه اتفاقی بلکه کاملاً منطقی بوده و به زمان تشکیل و تکوین منظومه شمسی باز می گردد. بنیادی ترین عناصر سازنده منظومه، هیدروژن و هلیوم می باشند که درصد بسیار بالایی از آن درون خورشید واقع است و تنها کسر کوچکی از یک درصد این دو گاز در سیارات؛ و در آن میان نیز تنها کسر کوچکی متعلق به سیارات سنگی، مانند زمین است. بر اساس محتمل ترین نظریه تشکیل منظومه شمسی، بیش از 98 درصد عناصر در خورشید مجتمع شدند و بقیه عناصر بصورت توده های گازی در اطراف خورشید، آغاز به چرخیدن کردند.

میلیاردها سال طول کشید تا سیارات به شکل کنونی خود در آمدند و در این میان، خورشید نیز رشد می کرد و بواسطه فعالیت های گرما هسته ای اش، هاله فوق العاده سوزانی را در اطراف خود تشکیل داده بود که سیارات زمین مانند (عطارد، زهره، زمین و مریخ)، در آن قرار داشتند. با توجه به این که درصد بسیار بالایی از گازهای سبکی چون هیدروژن و هلیوم در این ناحیه قرار داشت و چنین گازهایی نیز در دماهای بالا به شدت فرّار می شوند، به همین دلیل سریعاً این گازها به نواحی بیرونی منظومه شمسی رانده شدند و در دام گرانش هسته های سنگی سیارات غول افتادند و چون این محیط، بسیار سردتر بوده و به آنها ثبات می بخشید، سیارات بیرونی، به تدریج لایه های ضخیمی از گاز را به گرد خود تشکیل دادند تا به امروز که آنها را اینچنین بزرگ، در نقاط دورافتاده منظومه شمسی می بینیم. 

***