19 دیماه 1387 (مطلب شماره 8)

امروز، 19 دیماه برابر با هشتم ماه ژانویه میلادی، سالگرد درگذشت گالیلئو گالیله، فیزیکدان، اخترشناس و ریاضیدان برجسته ایتالیایی است که برای نخستین بار کاربری تلسکوپ را در علم نجوم بنیان نهاد، بسیاری از قوانین فیزیک را چارچوب بندی کرد و کشفیات نجومی حائز اهمیتی را نیز با استفاده از تلسکوپ دست سازش به ثبت رساند. اما تمامی این پیشرفت ها، با توجه به شرایط حاکم بر جامعه علمی آن زمان و تعاملات مابین علم و دین، با سختی های فراوانی همراه بود. 

پرتره ای از گالیلئو گالیله

امروز، به مناسبت سالمرگ این دانشمند بزرگ، به معرفی بخشی از مصائب او در راه پیشرفت و اشاعه دانش؛ و در روز 27 بهمن ماه (سالروز تولد گالیله)، به معرفی برخی از موفقیت ها و افتخارات وی در راه پیشرفت علم بشری خواهیم پرداخت. مطالب زیر، بخشی از سختی های گالیله در دوران زندگی علمی اش است :

- چند هفته ای پس از مرگ پدرش؛ در حالیکه در مضیقه شدید مالی قرار داشت، قرارداد گالیله با دانشگاه پیزا که کرسی تدریس ریاضیات آنرا عهده دار بود، به پایان رسید. مقامات دانشگاه، بدلیل نظریات و دیدگاه های ضدارسطویی او، با تمدید قراردادش مخالفت کردند
- در دسامبر 1614، کشیشی جوان به نام "توماس کاچینی"، مواضعی ضدعلمی را در کلیسایش آغاز کرد. او گالیله را دشمن ایمان حقیقی معرفی کرد. این در حالی بود که گالیله همواره خود را یک کاتولیک و مدافع ایمان دینی می دانست
- دانشمندی آلمانی، به نام شاینر که بیش از یک سال به مطالعه لکه های خورشیدی پرداخته بود، با انتشار کتابی عنوان کرد که بر اساس نظریات ارسطو خورشید، بدون لکه است و این سیاراتی کوچک هستند که مابین زمین و خورشید قرار دارند و از جلوی خورشید می گذرند. با انتشار این کتاب، مشاجره سنگینی مابین گالیله و شاینر در گرفت که در نهایت به کشیده شدن پای گالیله به دادگاه تفتیش عقاید ختم شد
- پاپ اوربان هشتم، از گالیله درخواست می کند تا با انتشار کتابی که محوریت آن مناظره مابین دو نفر (یکی از طرفداران نظام ارسطویی و دیگری از طرفداران نظام کوپرنیکی) است به مقایسه این دو نظام بپردازد و در پایان نیز طرفداران ارسطو را برنده این مناظره بداند، اما گالیله با انتشار کتاب "گفتاری پیرامون دو نظام اصلی حاکم بر جهان"، نتیجه مناظره را به سود طرفداران کوپرنیک تمام کرد و به همین واسطه بود که کلیسا انتشار تمامی آثار گالیله را توقیف کرد و خودش را نیز در خانه اش زندانی کرد
- در سال 1637، به احتمال مشاهده بیش از اندازه خورشید از طریق تلسکوپ برای مشاهده لکه های خورشیدی، از هر دو چشم کور شد و سرانجام 4 سال بعد در حالیکه 77 سال داشت، بدرود حیات گفت.*

* - مطالب برگرفته از کتاب گالیله نوشته مایکل وایت و ترجمه عبدالرحیم مرودشتی (انتشارات کتاب همراه)

***