26 فروردین ماه 1388 (مطلب شماره 105)
یکی از جذاب ترین تجربیات رصدهای شبانگاهی در زیر آسمان تاریک بیرون از شهرها، تجربه مشاهده شهابهای سرگردانی است که بی خبر و غافل گیرکننده و گاه با درخشندگی شدیدی در عرض تنها چند ثانیه پهنۀ آسمان را طی کرده و چشم هر رصدگری را به سوی خود جذب می کنند. اما در برخی شب های سال، تعداد شهاب های آسمان آنچنان افزایش می یابد که نام بارش شهابی برازنده آن است و در عین حال، از به یادماندنی ترین شب های هر منجم آماتوری محسوب می شود. در این مطلب به دلیل وقوع بارش های شهابی و نیز به معرفی برخی از معروفترین آن ها می پردازیم. 

تصویری با نوردهی طولانی از شهاب های درخشان اسدی؛ همانگونه که بخوبی مشخص است، تمامی شهاب های از یک نقطه نشأت می گیرند که اصطلاحاً کانون بارش خوانده می شود. عکس از : Juan Carlos Casado و  Isabel Graboleda

در مطلب شماره 7، توضیحاتی را در رابطه با شهاب ها (شخانه ها) دادیم و گفتیم که نوری که از یک شهاب به چشم ما می رسد، در حقیقت حاصل یونیزه شدن گازهای جو، در اطراف سنگ های آسمانی فوق العاده سوزانی است که پس از ورود و اصطکاک با جو زمین، اینچنین گدازان می شوند. پس دلیل وقوع بارش های شهابی نیز در افزایش ناگهانی تعداد سنگریزه ها و غبارهای فضایی که وارد جو می شوند، نهفته است. در حقیقت هنگامی که زمین در طول زمان حرکتش به دور خورشید، از میان توده های غبار و سنگریزه فضایی گذر می کند؛ بارش های شهابی بوقوع می پیوندند.
دنباله دارها (مطلب شماره 2) جزئی از منظومه شمسی ما هستند که از دورترین نقاط این منظومه، در مدارهای بیضوی بسیار کشیده به سمت خورشید حرکت کرده، پس از گردش به دور آن، دوباره به مکان اولیه خود بازمیگردند. این اجرام، تخته سنگهای عظیم از جنس سنگ و یخند که با نزدیک شدن به خورشید، یخ ها تصعید شده و بصورت دنباله ای که در سمت مخالف خورشید قرار می گیرد (به دلیل فشار تابشی از جانب خورشید)، ظاهر می شوند. معمولاً این اجرام در مسیر خود مقادیر بسیار زیادی سنگریزه بسیار ریز و غبار را به صورت ردی در پشت خود به جای می گذارند. اگرچنانچه زمین در مدارش از میان این توده ها که بازمانده گذر دنباله دارها است عبور کند، بارش شهابی بوقوع می پیوندد. زمان بارش ممکن است از چندین شب تا یک شب (بسته به میزان وسعت توده ها) تغییر کند؛ اما معمولاً یک شب و حتی یک ساعت خاص را بعنوان اوج بارش معرفی می کنند؛ یعنی زمانی که زمین از میان متراکم ترین ناحیه توده می گذرد.
چون زمین همچون شناگری است که در استخری از غبار دنباله دار شیرجه می رود؛ تمامی بارش های شهابی کانون مشخصی دارند که اگرچنانچه انتهای شهابهای مشاهده شده را امتداد دهیم به آن خواهیم رسید. بسته به محل قرارگیری کانون بارش، بارشهای شهابی را نام گذاری می کنند. برای مثال کانون بارش شهابی جوزایی، در صورت فلکی جوزا قرار دارد. 
بارش های شهابی تهدیدی برای زمینیان محسوب نمی شوند چراکه اندازه سنگریزه هایی که شهاب ها را ایجاد می کند، به ندرت به چندین سانتیمتر می رسد و در نهایت تمامی آنها پس از گذر از جو زمین می سوزند. اما معمولاً درپوش های محافظ تلسکوپ های فضایی در این اوقات بسته می شود تا از ورود احتمالی این ذرات که برخورد آنها به آینه های تلسکوپ می تواند ضررات جبران ناپذیری را به بار آورد، جلوگیری شود. منجمان مقیاسی موسوم به ZHR را برای میزان متوسط شهابهایی که در هر بارش شهابی ممکن است رصد شوند، بکار می برند. ZHR، مخفف عبارت Zenithal Hourly Rate می باشد و تعداد شهاب هایی را بیان می کند که یک رصدگر می تواند در طول یک ساعت، در آسمانی کاملاً تاریک و در شرایط جوی مناسب و زمانی که کانون بارش درست در بالای سر قرار دارد؛ ببیند.
از معروفترین بارش های شهابی هر سال می توان به موارد زیر اشاره کرد :

بارش شهابی برساووشی (ZHR=120)؛ اوج : 22 مرداد
بارش شهابی اسدی (ZHR=متغیر)؛ اوج : 26 آبان
بارش شهابی جوزایی (ZHR=120)
بارش شهابی رُبعی (ZHR=120)؛ اوج : 13 دی

بارش شهابی اسدی، یکی از معروف ترین بارش های شهابی در تاریخ اخترشناسی است. در سال 1833، یک طوفان اسدی رخ داد بطوریکه در یک ساعت حدود یکصدهزار شهاب در آسمان مشاهده شد و آنچنان این رویداد باعث شگفتی مردم شد، که بسیاری آن را پایان جهان خواندند!

نقاشی از طوفان شهابی اسدی که در سال 1833 بوقوع پیوست

***