31 اردیبهشت ماه 1388 (مطلب شماره 141)
یک ستاره، ستاره است؛ درست؟ خوب، نه کاملاً ! انواع مختلفی از ستارگان وجود دارد؛ از کوتوله های قهوه ای ریز (مطلب شماره 52) تا ابرغول های قرمز و آبی (مطلب شماره ). حتی انواع عجیب تری از ستارگان همانند ستاره های نوترونی و ولف-رایت وجود دارد. بیایید نگاهی به انواع مختلف ستارگانی که در اینجا و در بخش بعد معرفی شده اند بیاندازیم.

تصویر مادون قرمز تلسکوپ فضایی اسپیتزر از یک پیش ستاره. فوران های گازی شدید این اجرام که در تصویر بخوبی مشخص است، گویای عدم تعادل درونی آنهاست

پیش ستاره ها
یک پیش ستاره، چیزی است که قبل از تشکیل یک ستاره وجود دارد. یک پیش ستاره، مجموعه ای از گاز است که آنچنان در هم فشرده شده تا یک ابر مولکولی غول پیکر را تشکیل داده است. این فاز از زندگی ستارگان، در حدود 100,000 سال به طول می انجامد. در این مدت، گرانش و فشار گاز افزایش پیدا می کند و پیش ستاره را به فشردگی بیشتر وادار می سازد. تمامی انرژی که از یک پیش ستاره آزاد می شود، فقط از گرمای حاصل از انرژی گرانشی می آید - هنوز فرآیندهای گرما-هسته ای آغاز نشده است.

ستارگان T-ثور
یک ستاره T-ثور، در واقع بخشی از فرآیند تشکیل و تکوین یک ستاره معمولی است؛ قبل از آنکه وارد فاز رشته اصلی شود (در همین بخش در رابطه با ستارگان رشته اصلی نیز خواهیم گفت). این مرحله در انتهای مرحله پیش ستاره رخ می دهد؛ یعنی زمانیکه نیروی گرانشی - که ستاره را مستحکم و پایدار نگه داشته است - منبع تمامی انرژی آن محسوب می شود. ستارگان T-ثور، فشار و دمای کافی در هسته اشان ندارند تا فرآیندهای گرما-هسته ای را شروع کنند، اما دمایی مثل ستارگان رشته اصلی (همانند خورشید) داشته و درخشانترند چراکه در این فاز، ستاره ابعاد بسیار بزرگی دارد. سطح این ستارگان می تواند با لکه های وسیعی که منشأ مغناطیسی دارند پوشیده شود؛ آنها همچنین شراره های قوی پرتو-X و بادهای ستاره ای پرقدرتی را از خود ساتع می کنند. یک ستاره معمولی در حدود 100 میلیون سال، در فاز T-ثور به سر می برد. 

تصویری از یک ستاره T-ثور. ستاره با اندکی تغییر درخشندگی که بصورت مصنوعی ایجاد شده است، در مرکز تصویر بخوبی مشخص است. همانگونه که مشهود است، فوران های زیادی از ستاره خارج شده است که نمایانگر طبیعت ناپایدار این دسته از ستارگان است. عکس از تلسکوپ کانادا-فرانسه-هاوایی مستقر بر روی قله موناکی جزیره هاوایی


ستارگان رشته اصلی
اکثر ستارگان کهکشان ما و حتی کل کیهان، از نوع رشته اصلی اند. خورشید ما، خود یک ستاره رشته اصلی است (مطلب شماره 137) و همچنین نزدیکترین همسایگان ما همانند سیروس و آلفا-قنطورس A نیز از این رده اند. ستارگان رشته اصلی در ابعاد، جرم و درخشندگی های متفاوتی وجود دارند؛ اما همه آنها یک کار را انجام می دهند: در هسته اشان هیدروژن را به هلیوم تبدیل کرده و مقادیر عظیمی انرژی را به این ترتیب آزاد می کنند.
یک ستاره رشته اصلی، در تعادل هیدرواستاتیکی است. یعنی گرانش از یک سو ستاره را فشرده می سازد و از سویی، فشار حاصل از واکنش های گرما هسته ای، ستاره را منبسط می کند. این دو نیرو در تعادلند و ستاره بدین ترتیب یک شکل کروی یکپارچه ای را حفظ می کند (مطلب شماره 101). ابعاد ستارگان رشته اصلی به جرمشان بسته است؛ که این خود معرف میزان نیروی گرانشی آن نیز هست.
حداقل جرم یک ستاره رشته اصلی در حدود 0.08 جرم خورشید و یا 80 برابر جرم سیاره مشتری است. این جرم، کمترین فشار گرانشی است لازم برای آغاز فرآینده های گرما-هسته ای را در هسته ستاره تأمین می کند. در عین حال ستارگان رشته اصلی به طور نظری تا حدود 100 برابر جرم خورشید نیز می توانند باشند؛ اما هیچ ستاره کنونی نمی تواند جرمی بیشتر از 150 برابر جرم خورشید داشته باشد چراکه بادهای ستاره ای که در چنین حالتی ایجاد می شود، ستاره را از هم گسسته می سازد. 

منبع : Universetoday

***