19 اسفند ماه 1387 (مطلب شماره 68)
بزرگترین موشکی که تاکنون برای مقاصد فضایی بکار رفته است، موشک ساترن 5 (Saturn V) با ارتفاع 106 متر و 60 سانتیمتر بوده است. این موشک چندین مرحله ای که با سوخت مایع فعالیت می کرد، در پروژه های آپولو (مطلب شماره 53) و اسکای لب (اولین ایستگاه فضایی ایالات متحده) و در خلال سالهای 1967 تا 1973 از آن بهره گرفته شد. سازمان فضایی آمریکا (ناسا) تاکنون 13 پرتاب با این موشک به انجام رسانیده است که در هیچکدام از آنها محموله دچار مشکل نشده است. 

موشک غول پیکر ساترن-5 در حال سفر به ماه در ماموریت آپولو-15؛ عکس از : آرشیو تصاویر پایگاه فضایی کندی - ناسا

این موشک تاکنون رکورد بلندترین، سنگین وزن ترین و نیز حمل سنگین ترین محموله را در دست دارد. موشک روسی انرگیا که در اواخر دهه 80 تنها دو پرواز آزمایشی به انجام رسانید، اندکی نیروی بیشتری را توسط موتورها اعمال می کرد. ساترن 5، با طرح دکتر ورنر فون براون؛ پدر موشک های فضایی ایالات متحده و در مرکز هوا-فضای مارشال، متعلق به ناسا در هانتسویل آلاباما، با همکاری شرکت های بوئینگ، شرکت هواپیمایی آمریکای شمالی، کمپانی هوانوردی داگلاس و شرکت IBM (به عنوان رهبر پیمانکاران) ساخته شد. این موشک شامل سه مرحله بود و نخستین سفر سرنشین دار خود را تحت پروژه آپولو-8 در دسامبر 1968 با موفقیت به انجام رسانید. پیش از آن دو پرتاب تست را در ماموریت های بدون سرنشین آپولو-4 و آپولو-6 نیز به انجام رسانیده بود. 

تشکیل ابرهای چگالشی بدلیل شکستن دیوار صوتی در اطراف موشک ساترن - 5 هنگام انتقال نخستین انسان ها به سطح ماه در ماموریت آپولو - 11؛ عکس از : آرشیو تصاویر پایگاه فضایی کندی، ناسا

به ازای هر پرتاب این موشک، هزینه ای بالغ بر 2.4 تا 3.5 میلیارد دلار خرج می شد که در نهایت با معیار امروز، تمامی هزینه 13 ماموریت ساترن-5، معادل 45 میلیارد دلار بوده است. تمامی ماموریت های سرنشین داری که با این موشک به انجام رسیده است (به جز آپولو-9)، به مقصد ماه بوده و برای این عمل تنها یک موشک ساترن-5 کافی بوده است تا با قدرت موتور 543 هواپیمای جت جنگی مقابله کند. برای مرحله اول این موشک، برای نخستین بار موتورهای سوخت مایع F-1 معرفی شدند که تاکنون بزرگتر از آنها ساخته نشده است. 5 موتور F-1 که قدرت هر کدام معادل 30 لوکوموتیو دیزل است، همزمان ضربه ای معادل 34 میلیون نیوتون به زمین وارد می کرده اند که این برای وقوع یک زلزله حدود 4.5 ریشتری در مکان های مجاور سکوی پرتاب کافی بوده است.
با وجود چنین عظمتی، این موشک تنها به مدت 500 ثانیه فعال بوده است تا سرعت مجموع محموله را به حدود 11.2 کیلومتر بر ثانیه رسانده و بدین ترتیب آنرا را از دام گرانشی زمین رها سازد. سوخت مرحله اول مخلوطی از اکسیژن مایع (بعنوان اکسید کننده) و یکی از مشتقات نفت خام به نام کروسین (RP-1) بوده است. موتورهای مرحله دوم از نوع موتورهای J-2 بودند که بعدها تغییراتی یافته و بعنوان موتور شاتل (مطلب شماره 62) از آنها استفاده شد. تنها رقیب این موشک در جهان، موشک روسی N-1 بود که علی رغم جثه بسیار عظیم و مخوفی که داشت، هیچ پرتاب موفقی را به نام خود ثبت نکرد که برای حفظ آبروی اتحاد جماهیر شوروی در مقابل جهانیان در قبال چنین شکستی، به مدت 21 سال هیچکس از وجود چنین موشکی اطلاع نداشت.
موشک ساترن-5 پس از می 1972 و پس از انتقال ایستگاه فضایی اسکای لب تنها در یک پرتاب به فضا، دیگر استفاده نشد هر چند 2 نمونه از آن ساخته شد. در سالهای آتی موشک 116 متری Ares V توسط ایالات متحده (به منظور حمل محموله به ماه) ساخته خواهد شد که رکورد ارتفاع ساترن-5 را خواهد شکست. 

منبع : دایره المعارف ویکی پدیا

***