25 شهریور ماه 1388 (مطلب شماره 259)
سیاره نپتون، نخستین بار در 23 سپتامبر 1846 توسط جان گال، ستاره شناس رصدخانه برلین و به مدد محاسبات صورت پدیرفته توسط اوربین لوریر و جان کوچ آدامز، مشاهده شد. فقط 17 روز پس از آن یعنی در تاریخ 10 اکتبر 1846 بود که ستاره شناسی به نام ویلیام لاسل، بزرگترین قمر این سیاره، یعنی تریتون را کشف کرد.

تصویری بی نظیر از نپتون و بزرگترین قمرش تریتون در هاله ای از نور خورشید. این تصویر را فضاپیمای ویجر-2، در سال 1989 و چند روز پیش از نزدیکترین گذرش از نزدیکی نپتون گرفت. عکس از : ناسا

 امروزه می دانیم که تریتون با قطر 2700 کیلومتر، هفتمین قمر بزرگ منظومه شمسی محسوب می شود. در واقع اگر این قمر به دور خورشید می چرخید و نه به دور نپتون، تحت عنوان یک سیاره کوتوله دسته بندی میشد؛ چراکه به اندازه کافی جرم دارد تا شکل آن کروی باشد (مطلب شماره 101). تریتون به چند دلیل غیر عادی است که یکی از مهمترین آنها حرکت مداری اش است که در خلاف جهت دیگر قمرهای نپتون به دور آن می چرخد؛ این به آن معناست که تریتون از ابتدا به دور نپتون بوجود نیامده، بلکه در جایی دیگر تشکیل شده و بعدها توسط جاذبه نپتون جذب شده است. امکان این نیز وجود دارد که تریتون، خود یکی از اجرام کمربند کوئیپر بوده است که در دام جاذبه نپتون گرفتار شده است و یا شاید نپتون آن را از سیاره ای دیگر دزدیده است.
پوسته تریتون، از جنس متان منجمد بوده و گوشته آن، مخلوطی یخی از سنگ و فلزات است. هسته سنگین این قمر همچنین، 2/3 جرم کل قمر را تشکیل داده و همین کافیست تا چگالی آن از 2 گرم بر سانتیمتر مکعب فراتر رود؛ در حالیکه چگالی دیگر اجرام یخی منظومه شمسی، بیشتر به عدد 1 گرم بر سانتیمتر مکعب و یا همان چگالی آب نزدیکتر است. یکی دیگر از جلوه های جالب این قمر، فعالیت های زمین شناختی اش است. زمانیکه فضاپیمای ویجر-2، متعلق به سازمان فضایی آمریکا - ناسا، در سال 1989 از نزدیکی این قمر عبور کرد، عوارضی مشابه آبفشان را در دو نقطه خاص از این قمر رصد کرد که نیتروژن مایع به بیرون فوران می کردند. در مقایسه با دیگر اجرام منظومه شمسی، سطح تریتون نیز بسیار جوان است، یعنی فعالیت هایی در این قمر وجود دارد که آن را جوان نگه داشته است. این "نیتروژن فشان ها"، قادرند ستون هایی از نیتروژن مایع را تا ارتفاع 8 کیلومتری از سطح قمر پمپ کنند و شاید بهمین واسطه نیز سطح قمر جوان مانده است. 

تصویری خارق العاده از ابرهای نیتروژنی بر فراز تریتون که حاصل فوران نیتروژن فشانهای سطح این قمرند (لایه آبی رنگ محو بر فراز قمر). دانشمندان بر این عقیده اند که با فوران نیتروژن مایع تا ارتفاعات بسیار بالا نسبت به سطح، نیتروژن منجمد شده و بصورت برف بر سطح قمر فرو می ریزد. عکس از : مأموریت ویجر-2 / ناسا

تریتون، به نوعی محکوم شده است. این قمر در قفل گرانشی با نپتون بوده و همواره یک سمتش به روی سیاره است؛ اما مدارش در حال تحلیل رفتن است. از حالا تا تقریباً 3.6 میلیارد سال دیگر، تریتون به نپتون آنقدر نزدیک خواهد شد که متلاشی خواهد شد. پس از آن نیز نپتون، حلقه غول پیکری را چون زحل به دور خود خواهد داشت؛ حلقه ای از بقایای قمر محکوم به مرگ. 

منبع : Universetoday

***