5 بهمن ماه 1387 (مطلب شماره 24)

یکی از زیباترین رویدادهای آسمانی برای هر انسان، مشاهده گرفت هایی است که گاه برای خورشید و گاه برای ماه رخ می دهد. گرفت هایی که از همان قوانین فیزیک عادی که در زمین به کار می بریم پیروی می کنند؛ اما در ابعادی بسیار بزرگتر. ولی چرا این گرفت ها بسیار نادرند و برای مشاهده آنها برخی اوقات بایستی تا سالها صبر کرد، در حالیکه هر ماه زمین در بین ماه و خورشید و ماه نیز هر ماه در بین زمین و خورشید قرار می گیرد ؟

انحراف مداری ماه (تصویر بزرگتر) - عکس از دایره المعارف ویکی پدیا

اگر تجربه رصد آسمان را داشته باشید، مطمئناً می دانید که پدیده هایی همچون ماه گرفتگی و خورشید گرفتگی، همیشه بصورت کامل رخ نمی دهند و بسیاری از اوقات این گرفت ها بصورت جزئی می باشند؛ یعنی بخشی از قرص ماه یا خورشید در سایه قرار می گیرد. بنابراین می توان از این پدیده ها دریافت که زمین، ماه و خورشید، دقیقاً در یک صفحه قرار ندارند و اختلافات جزئی زاویه ای در مدار آنها نسبت به یکدیگر وجود دارد. برای مثال، صفحه مداری ماه به گرد زمین، حدود 6.6 درجه انحراف زاویه ای دارد و بنابراین نبایستی انتظار داشت که هر ماه دقیقاً ماه از مقابل خورشید بگذرد و برای سایه زمین نیز اینچنین است.
البته این شرایط مداری همیشه به ضرر اخترشناسان برای مشاهده چنین رویدادهای بی نظیری در آسمان نیست؛ چراکه در مورد خورشید گرفتگی باید گفت که برابر بودن قطر زاویه ای ماه و خورشید در آسمان یک پدیده بسیار نادر در منظومه شمسی است که به ما امکان مشاهده پدیده هایی چون تاج خورشید در حین خورشید گرفتگی کامل را میدهد (این در حالی است که با وجود دور شدن تدریجی ماه از زمین، در صدها هزار سال آینده نمی توان در هنگام خورشید گرفتگی کامل، قرص ماه را دقیقاً منطبق بر قرص خورشید دید).

***