4 شهریور ماه 1388 (مطلب شماره 238)
در فارسی، Flyby را پرواز در ارتفاع کم ترجمه کرده اند. هر چند می توان بعنوان یک اصطلاح هوانوردی این تعریف را بکار برد، اما در صنعت فضا این کلمه معنایی دیگر دارد. به همین دلیل ما به جای ترجمه این کلمه، از همان لفظ انگلیسی آن استفاده می کنیم. عموماً در اصطلاح فضایی، فلای بای نوعی مانور است که در آن یک فضاپیما، از مدار یک جرم آسمانی همانند یک سیاره و یا خورشید رد می شود و از آن کسب اطلاعات می کند. البته در این مانور، حسگرهای پرقدرتی که بر روی فضاپیما نصب شده اند، به پروسه جمع آوری اطلاعات از هدف بسیار کمک می کنند. روش کار نیز بسیار ساده است.

طرحی از مدارگرد آمریکایی MRO که در اطراف مریخ در حال جمع آوری اطلاعات از سطح این سیاره است

یکی از بزرگترین چالش های پیش رو، سرعت بسیار بالای فضاپیما در هنگام عبور از کنار هدف است. چون در فضا عملاً اصطکاکی وجود ندارد، غلبه بر سرعت حرکت فضاپیما با اینرسی غیرممکن است و تنها راه ترمز کردن فضاپیما، استفاده از موتورهای کوچک منحرف کننده است که در آن از میزان زیادی سوخت باارزش استفاده می شود، و یا راهی بسیار به صرفه تر یعنی مانور ایروبریکینگ (مطلب شماره 220) است. ایروبریکینگ، روشی است که در آن، فضاپیما از اصطکاک با لایه های بالایی جو سیاره، برای کاستن از سرعت حرکتش استفاده می کند. این روش، مشکل سوخت را نیز برطرف می کند. پس از این مانور، فضاپیما در مداری به دور جسم آسمانی به حرکت در می آید و می تواند از نزدیک به مطالعه بر روی آن جرم بپردازد.
برای یک ستاره مثل خورشید، فضاپیمای مربوطه بایستی مراقب فاصله خود از هدفش باشد تا در کام شعله های سوزان آن فرونرود. در مورد سیارات، محل پارک فضاپیما، مداری با ارتفاع  حدود 120 کیلومتر از سطح آن سیاره است. سپس فضاپیما با عبورهای متوالی از فراز سیاره، به کسب اطلاعات می پردازد.
فلای بای، در سفرهای فضایی برای جمع آوری اطلاعات از ارزش زیادی برخوردار است. به مدد همین مانورهاست که امروزه اطلاعات حائز اهمیتی را پیرامون منظومه شمسی، خورشید و کمربند سیارک ها به دست آورده ایم. این اطلاعات بسیار وسیع، در فرضیه سازی برای یافتن نقاط مناسب برای حیات و نیز برنامه ریزی برای سفرهای فضایی سرنشین دار آینده به ما کمک شایان توجهی کرده و خواهد کرد. در مجموع بیش از 20 کاوشگر روانه فضا شده اند و از مانور فلای بای برای جمع آوری اطلاعات بهره برده اند. اولین آنها اسپوتنیک-1، نخستین ماهواره جهان بود که اطلاعاتی را از طبقات فوقانی جو زمین به ما مخابره کرد. سازمان فضایی روسیه نهایتاً یک مدارگرد ماه را نیز روانه فضا ساخت که از همین مانورها بهره جست. ناسا، کاوشگر های بسیار را تاکنون با موفقیت رهسپار فضا کرده است. معروفترین آنها، مأموریت های ویجر و کاوشگرهای مریخ بودند. اطلاعاتی که از برنامه ویجر به دست ما رسید، به درک ما از فواصل بسیار دور از خورشید بسیار کمک کرد؛ بخصوص در رابطه با سیارات غول پیکر گازی که پیش از آنها در واقع اطلاعات بسیار اندکی در اختیار داشتیم. کاوشگر های فضایی و مانورهایی ماجراجویانه اشان همانند فلای بای، از اهمیت زیادی در آینده اکتشافات فضایی برخوردارند.

منبع : Universetoday

***