25 مرداد ماه 1388 (مطلب شماره 228)
بایکانور، بزرگترین و نخستین تأسیسات فعال پرتاب موشک در جهان است و در قزاقستان فعلی واقع شده است؛ محلی که در زمان شوروی سابق، به آن زمین صفر گفته می شد و امروزه نیز روسها برای برنامه های فضایی خود از آن استفاده می کنند. در واقع، بایکانور مشابه پایگاه فضایی کندی آمریکاست. وجود این پایگاه، نخستین بار در تاریخ 5 آگوست 1957، توسط هواپیماهای جاسوسی فوق مرتفع U-2 مشخص شد. 

پرتاب موشک روسی سایوز از یکی از سکوهای پرتاب بایکانور

پایگاه فضایی بایکانور، در دوم ژوئن 1955 تأسیس شد. اساساً در ابتدا با هدف پایگاه پرتاب موشک های نظامی ساخته شد اما بعدها برای پرتاب های فضایی نیز از آن استفاده شد. داستان نامگذاری این پایگاه واقعاً داستان جالبی است. بایکانور، در واقع نام روستایی در حدود 320 کیلومتری شمال پایگاه است و علت نامگذاری مشابه، به اشتباه انداختن ارتش ایالات متحده در زمان جنگ سرد بود که دلیل آن نیز نوع کاربری پایگاه و نیز مسائل مربوط به مسابقه فضا (مطلب شماره ) بود که اندکی پس از آن مطرح گردید. 

تصویری که هواپیمای جاسوسی U-2 ایالات متحده بر فراز پایگاه فضایی بایکانور تهیه کرد. این نخستین تصویری است که از بایکانور منتشر شد

در زمان اتحاد جماهیر شوروی، قزاقستان که بخشی از خاک آن محسوب می شد، اهمیتی همچون ونیز و میلان در جریان رنسانس، پیدا کرد. بسیاری از موفقیت های برنامه فضایی شوروی در همین جا بوقوع پیوست. در همین جا بود که اسپوتنیک، نخستین ماهواره جهان به فضا پرتاب شد و آغاز کننده رقابت معروف مابین آمریکا و شوروی در زمینه پیشرفت های تکنولوژی فضایی گردید. در همین جا نیز بود که شوروی نخستین حیوان که سگی به نام لایکا بود را به فضا فرستاد (مطلب شماره 12) و چندی بعد نیز یوری گاگارین بعنوان نخستین فضانورد تاریخ از آنجا به فضا پرتاب شد. پس از فروپاشی شوروی، بایکانور همچنان فعال باقی ماند و فعالیت خود را زیر نظر دولت روسیه که با توافق به دولت قزاقستان آن را تا سال 2050 اجاره کرده است، ادامه داد. این پایگاه همچنین در جریان پرتاب قطعات مختلف ایستگاه های فضایی میر و ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) نیز از اهمیت چشمگیری برخوردار بود. هر چند ناسا برخی از قطعات کلیدی ایستگاه فضایی را به فضا منتقل کرد، اما اکثر اتاقک های اصلی ایستگاه فضایی (همچون زاریا و زوزدا) در سال 1998، در این پایگاه و توسط موشک های روسی انجام گرفت. 

در بایکانور، موشک ها بوسیله قطار و بصورت افقی از محل ساخت تا سکوی پرتاب حمل شده و در آنجا بصورت عمودی در کنار برج پرتاب قرار داده می شوند. در اینجا نیز موشک روسی سایوز را می بینید که امروزه برای انتقال فضانورد به ایستگاه فضایی بین المللی استفاده می شود و قابلیت حمل 3 نفر را نیز دارد

بایکانور، سهم حیاتی ای در پیشرفت های فضایی بشر داشته است. با رقم زدن بسیاری از اولین ها در دانش هوانوردی، این پایگاه پیشرفت های بسیاری را در زمینه تکنولوژی فضایی، همزمان با دوران مسابقه فضا موجب شد. بزرگترین سهم بایکانور را امروزه می توان کمک به تکمیل ایستگاه فضایی بین المللی دانست، ایستگاه که نه فقط یک آزمایشگاه فضایی است؛ بلکه نوعی آزمایش برای بشر است تا خود را برای سفرهای آتی به ماه و مریخ آماده سازد.
این پایگاه، شامل یک کارخانه تولید اکسیژن و نیتروژن، 3 پایگاه سوخت گیری، یک نیروگاه، 92 مرکز ارتباطاتی، 2 فرودگاه، 470 کیلومتر راه آهن، 1281 کیلومتر جاده آسفالته، 6610 کیلومتر سیم ارتباطی، 360 کیلومتر لوله کشی، 1240 کیلومتر لوله آب و 430 کیلومتر لوله کشی فاضلاب است. 

منبع : Universetoday

***