28 تیر ماه 1388 (مطلب شماره 200)
فضای بین ستارگان را فضای بین ستاره ای می خوانند و بدین ترتیب فضای مابین کهکشان ها را نیز فضای بین کهکشانی. فضای خالی وسیعی مابین کهکشان ها وجود دارد. برای مثال، اگر بخواهید از کهکشان راه شیری به کهکشان آندرومدا (نزدیکترین کهکشان به ما) سفر کنید، بایستی 2.5 میلیون سال نوری فضای بین کهکشانی را طی کنید!

خوشه کهکشانی PKS 0745-191 از نگاه تلسکوپ فضایی هابل. کل این تصویر؛ در مربع میانه تصویر بعدی جای گرفته است

این فضا تقریباً خلأ مطلق است. تنها غبار و بقایای دیگری در این فضا وجود دارد؛ و طبق محاسبات دانشمندان، غلظت این فضا تقریباً معادل یک اتم هیدروژن در هر متر مکعب است ! چگالی مواد در نزدیکی کهکشان ها بیشتر بوده و حد فاصل میان کهکشان ها کمتر است. کهکشان ها، بوسیله پلاسمای رقیقی که گمان می رود ساختاری رشته مانند را در کیهان ما تشکیل داده است و چگالی آن از چگالی متوسط کل کیهان بیشتر است، بهم متصل شده اند. این ماده بعنوان ماده بین کهکشانی شناخته می شود و عمدتاً از جنس هیدروژن یونیزه است. ستاره شناسان می اندیشند که ماده بین کهکشانی، در حدود 10 تا 100 برابر چگال تر از چگالی متوسط کیهان ماست.  

نمای پرتو ایکس تابشی از گازهای فوق العاده داغ پیرامون خوشه کهکشانی PKS 0745-191 (تصویر ابتدای مطلب) که توسط تلسکوپ فضایی سوزاکو ژاپن تصویربرداری شده است. مناطق درخشانتر، نشان دهنده دمای بالاتر گاز هستند. دایره موجود در تصویر، قطری برابر با 11.2 میلیون سال نوری دارد و ناحیه ای را مشخص کرده است که گاز میان کهکشانی در حال ورود به حوزه خوشه کهکشانی مزبور است. تصویر کوچک میانه تصویر پرتو ایکس، همان عکس بالای مطلب است که توسط تلسکوپ فضایی هابل و در نور مرئی از این خوشه گرفته شده است. لازم به ذکر است تابش پرتو ایکس تصویر بالا، تماماً مربوط به گاز میان کهکشانی است.خط مقیاس پایین تصویر نیز طولی به اندازه 1 میلیون سال نوری دارد

ماده بین کهکشانی را در حقیقت می توان با همین تلسکوپ های زمینی مشاهده کرد چراکه دمای آن ده ها هزار و یا حتی میلیون ها درجه است. این گرما به اندازه کافی زیاد است تا در حین برخورد اتم های هیدروژن به یکدیگر، الکترون هایشان رها شوند. ما انرژی رها شده از این برخوردها را می توانیم در طیف پرتو ایکس مشاهده کنیم. تلسکوپ فضایی پرتو ایکس چاندرا متعلق به سازمان فضایی آمریکا (ناسا) - تلسکوپی که برای جستجوی منابع پرتو ایکس کیهان طراحی شده است - ابرهای گسترده ای از ماده میان کهکشانی داغ را در مناطقی که کهکشان ها در خوشه های کهکشانی به یکدیگر برخورد می کنند، تشخیص داده است.

منبع : Universetoday

***