19 فروردین ماه 1388 (مطلب شماره 98)
افسانه های بسیاری تاکنون در رابطه با ماهیت و منشاً نوار زیبای راه شیری (مطلب شماره 14) در پهنه آسمان گفته شده است؛ نواری از ستارگان و سحابی ها (مطلب شماره 13) که زینت بخش آسمان شب های تاریک و به دور از هرگونه آلودگی است. در اینجا افسانه های برخی از اقوام باستانی در رابطه با ماهیت این نوار شبح گون را بیان می کنیم. بد نیست بدانید که نام راه شیری (Milky Way) برگرفته از یکی از صدها افسانه ای است (افسانه مردمان روم و یونان باستان) که در رابطه با نوار کهکشان گفته شده است.

نوار راه شیری با درخشش شکوهمند خود در پهنه آسمان تاریک شب، در طول تاریخ بشر همواره ذهن جستجوگر او را به خود معطوف داشته است؛ عکس از : حسین حایری (جرم پرنور در تصویر سیاره مشتری است)

راه شیری در افسانه های ارمنی بعنوان "راه کاه دزد" قلمداد می شود. بر اساس افسانه ها، خدای واهاگان، مقادیری کاه را از خدای آشوری، بارشام می دزدد و آن را هنگام زمستان به ارمنستان می آورد. زمانیکه در آسمان در حال فرار بوده است، مقداری کاه را بصورت نوار راه شیری ریخته است !
خویسان (Khioisan) ها (قومی در مناطق جنوب آفریقا و در صحرای کالاهاری) بر این باورند که در زمان های بسیار دور ستاره ای در آسمان وجود نداشته و آسمان، سیاهی مطلق بوده است. دختری که تنها بوده و آرزوی دیدار دیگر انسان ها را داشته است، مقداری خاکستر به آسمان می پاشد و راه شیری از آن پدید می آید.
چروکی (Cherokee) ها که قومی ساکن در مناطق جنوب شرقی ایالات متحده کنونی بوده اند، می گویند که سگی مقداری آرد می دزدد و فرار می کند. او به شمال می گریزد و مقداری آرد را نیز در مسیر خود می ریزد. آنها راه شیری را Gili Ulisvsdanvyi به معنای "راه سگی که فرار کرد" می خوانند.
ساکنان شرق آسیا بر این باورند که این نوار مه آلود، رودخانه نقره ای آسمان است. طبق یک داستان، دو ستاره نسر واقع (Vega) و نسر طایر (Altair) به یکدیگر علاقه مند می شوند در حالیکه آنها تنها اجازه دارند سالانه یک بار که در روز هفتم از ماه هفتم سال باشد، زمانیکه گله ای از کلاغ ها بر روی این رودخانه نقره ای یک پل می زنند، همدیگر را ملاقات کنند. این روز از سال که Qi Xi (بمعنای شب هفتم) نام دارد را مردمان شرق آسیا جشن می گیرند.
در افسانه های مصری، راه شیری بعنوان استخری از شیر گاو در نظر گرفته می شد. مصریان، نام Bat را که خدای حاصلخیزی بود بر آن نهاده بودند. در بین مردم فنلاند، استونی و مناطق اطراف، راه شیری بعنوان گذرگاه پرندگان خوانده می شود. فنلاندی ها دریافته بودند که پرندگان مهاجر، از نوار کهکشان بعنوان راهنمای مسیر کوچ خود به سمت جنوب استفاده می کنند. در افسانه های استونیایی سردسته پرندگان مهاجر، پرنده سفیدی با سر یک دوشیزه است که پرندگان شکاری را از گروه فراری می دهد. بعدها دانشمندان این افسانه را تایید کردند چراکه واقعاً پرندگان از راه شیری برای کوچ به مناطق جنوبی کمک می گیرند.
مرمان یونانی و روم باستان بر این باور بودند که خداوند هرمس، در ماموريتي از جانب زئوس، هركولِ نوزاد را بر سينه الهه "هرا" كه خفته بود گذاشت. نوزاد با تغذيه از اين شير خدايي، چنان قوي و قدرتمند شد كه در ميان فنا پذيران مثل و مانند نداشت. وقتي كه "هرا" از خواب بيدار شد، هركول كوچك را با شدت و سرعت از سينه خود جدا كرد، شير او تا دور دستهاي آسمان پاشيد و راه شيري را به وجود آورد. در واقع نام "راه شیری" نیز از این افسانه اخذ شده است.
در کتاب بهاگاواتا پورانا که مجموعه ای از افسانه های هندوها می باشد، تمامی ستارگان و سیارات همانند دلفین هایی بودند که در آب شنا می کنند و آسمان را نیز śiśumãra cakra، به معنای قرص دلفین نام نهاده بودند. در این میان راه شیری سینه دلفین بود که به آن Akasaganga، به معنای "رودخانه گَنگ آسمان" می گفتند. در افسانه های مَجاری نیز راه شیری بعنوان "رودخانه جنگجویان" قلمداد می شود.   
ابروجونیزهای ساکن دشت های آدلاید در مناطق جنوبی قاره استرالیا نیز راه شیری را رودی در پهنه آسمان تصور می کردند. آنها آن را Wodliparri نامیده و عقیده داشتند که در کناره این رود مناطق قابل سکونتی وجود دارد. بعلاوه، نواحی تاریک موجود در این نوار نیز محل هایی است که مخلوقی خوفناک به نام yura زندگی می کند. آنها این نواحی تیره را Yurakauwe به معنای هیولای آبی می گفتند. این در حالی است که ابروجونیزهای ساکن مناطق Qeensland این نوار را بعنوان موریانه هایی می پنداشتند که توسط قهرمان افسانه ایشان Burbak Boon به آسمان پاشیده شده اند !
در این مطلب به بخش کوچکی از داستان های بسیاری که به آسمان و بخصوص به راه شیری توسط اقوام مختلف باستانی نسبت داده شده است اشاره شد. لازم به ذکر است که واژه کهکشان نیز خود برگرفته از افسانه های بومی ایران است که در آن به آسیابانی اشاره می شود که روزی پشته ای از کاه را از آسمان عبور داد و مسیری را از کاه در آسمان بر جای نهاد. 

منبع : دایره المعارف ویکی پدیا با تلخیص

***